3-غیبت کبری 

غیبت صغرى از سال 260 تا 329 هجرى قمرى ادامه داشته و چون این دوره کوتاه است، به آن غیبت صغرى گفته مى شود. حضرت در این دوره چهار نایب خاص داشتند:

1 ـ عثمان بن سعید عمروى

2 ـ محمد بن عثمان عمروى

3 ـ حسین بن روح نوبختى

4 ـ على بن محمد سمرى

حضرت از طریق این چهار نایب به سؤالات و نیازهاى مردم پاسخ مى دادند و از طریق آن ها دستوراتى براى افراد صادر مى فرمودند.

غیبت کبرى از سال 329 هجرى قمرى آغاز شده و تا ظهور آن حضرت ادامه خواهد داشت، و به جهت طولانى بودن مدت آن به غیبت کبرى معروف شده است.

حضرت مهدى (علیه السلام) در این دوره نایب خاصى تعیین نکرده، بلکه فقهاى جامع الشرایط را به عنوان نواب عام خود تعیین نموده اند تا به نیازهاى شرعى، اعتقادى و اجتماعى مردم در چارچوب احکام شرعى پاسخ هاى لازم را تهیه و ارائه نمایند.

در این زمینه در توقیعى که از ناحیه ى آن حضرت صادر شده است مى خوانیم: «وامّا الحوادث الواقعة فارجعوا فیها الى رواة حدیثنا فانهم حجتى علیکم و انا حجة الله»¹. «در رخدادها و پیش آمدهایى که در آینده روى خواهد داد به راویان احادیث ما رجوع کنید، زیرا آنان حجت من بر شمایند و من حجت خدایم».

 همچنان امام حسن عسکرى (علیه السلام) در ضمن یک حدیث طولانى مى فرماید: «هر کدام از فقها که نگهدارنده ى نفس خود از انحرافات است و صبر انقلابى دارد و حافظ دین خود و مخالف هوا و هوس خود و مطیع فرمان خدا باشد، بر عوام است که از وى تقلید کنند.»² .   

علت این که به آن ها نایب عام گفته مى شود این است که آنان نمى توانند هر روز خدمت امام زمان (علیه السلام) برسند، و حضرت ایشان را به صورت کلى و تحت عنوان فقها، و راویان احادیث ما تعیین کرده اند، بخلاف نواب خاص که مستقیماً و

شخصاً از طرف حضرت تعیین شده بودند.

__________________________________________

1-احتجاج، ج 2، ص 470، بحارالانوار، ج 53، ص 181. کشف الغمة، ج 2، ص 531

2- وسائل الشیعه، ج 18، ص 101